Nie wszystkie mają wskazówki: jakimi bywają zegarki i z czego się składają?
Nawet w najdawniejszych czasach ludzie próbowali śledzić i kontrolować upływ czasu. Kiedyś wyznaczali go za pomocą słońca oraz liczyli jedno po drugim ziarenku piasku. Kontrolowanie czasu było jednym z kroków milowych, które rewolucyjnie wpłynęły na rozwój ludzkości, a wraz z pojawieniem się zegarków mechanicznych postęp zaczął nabierać znacznie szybszego tempa. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele różnych typów zegarków, przeznaczonych do różnorodnych zadań i aktywności.
Rodzaje zegarków
Wszystkie zegarki różnią się pod względem sposobu mierzenia czasu. Zegary słoneczne są uważane za najwcześniejsze. Odstępy czasu były w nich ustalane na podstawie długości cienia. Zegary wodne mogą z nimi konkurować, jeśli chodzi o wiek, ponieważ one również istniały już w czasach starożytnych. Mają one podobną zasadę działania co zegary piaskowe: substancja przepływa z jednego przedziału naczynia do drugiego przez określony czas. Inny typ zegara ogniowy pojawił się po raz pierwszy w Chinach. Składał się on z patyka i metalowych kulek: podczas spalania patyka kulki spadały i dzwoniły, informując o upłynięciu danego odcinka czasu.
Wraz z pojawieniem się zegarków mechanicznych dokładność pomiaru czasu wzrosła. Podstawą mechanizmu zegarowego stało się wahadło, które jest wprawiane w ruch za pośrednictwem dowolnego źródła energii. Wyróżnia się wahadła ciężarowe, sprężynowe i elektryczne. Czas określa się, obliczając drgania tego wahadła. To właśnie dzięki niezwykle dokładnym zegarom i chronometrom, żeglarze nauczyli się synchronizować czas z ruchem słońca i innych gwiazd, i w taki sposób precyzyjnie określać swoje położenie. Mimo to zegarków mechanicznych nie można nazwać najdokładniejszymi: nawet nowoczesne modele mają stosunkowo wysoki błąd ruchu. Kolejnym etapem rozwoju branży zegarmistrzowskiej było pojawienie się zegarków elektronicznych. Rolę wahadła przejął w nich generator impulsów, którym może być kryształ kwarcu, jak w zegarku kwarcowym, lub zwykła sieć energetyczna – która jednak ze względu na spadki napięcia czasami może nie zapewnić wymaganej dokładności.
Zegary atomowe uważane są za najbardziej precyzyjne zegary w świecie. Zasada obliczenia czasu opiera się w nich na wahaniach związanych z procesami zachodzącymi na poziomie atomów i cząsteczek. Dokładność zegarów atomowych jest fenomenalna – ich błąd sięga jednej sekundy na trzy miliony lat. Tak niewielka wartość błędu jest wręcz szokująca. Za najdokładniejsze jednak uznawane są zegary atomowe rtęciowe, których strata wynosi nie więcej niż jedną sekundę w ciągu siedemdziesięciu milionów lat. Główne typy mechanizmów wykorzystywanych zarówno w zegarach domowych, jak i w zegarkach naręcznych, to właśnie zegarki mechaniczne i kwarcowe. Są one kompaktowe, a ich dokładność jest wystarczająca do codziennego funkcjonowania.
Większość z nas przyzwyczaiła się do domowych zegarów ściennych. Jednak asortyment zegarów nie ogranicza się jedynie do takich modeli: zegar można też postawić na półce, na szafce, a nawet na podłodze. Niektórzy ludzie wbudowują zegary w meble, na przykład w formie półki, konsoli do sprzętu domowego użytku lub komody. Ale czy nie prościej byłoby po prostu spojrzeć w róg ekranu smartfona lub laptopa i w taki sposób sprawdzić, która jest godzina? Na pewno jest to znacznie wygodniejsze. dlatego też zegary domowe coraz częściej zmieniają się z przedmiotów utylitarnych w przedmioty artystyczne, nie tracąc przy tym swojej funkcjonalności.
Zegarek naręczny
Taki los nie ominął też zegarków naręcznych: z użytecznego, a nawet niezastąpionego urządzenia zamienił się w akcesorium, które po prostu uzupełnia wizerunek, a czasem nawet go tworzy. Nowoczesny zegarek naręczny to swego rodzaju symbol, który przekazuje światu wiadomość o wysokim statusie właściciela, podkreślając jego styl życia, gust i światopogląd. Już sam fakt posiadania zegarka na rękę może wiele o nim powiedzieć.
W charakterystyce zegarka wskazuje się kilka ważnych parametrów: rodzaj mechanizmu czy stopień wodoodporności. W opisie dodaje się również informację o cechach, których nie można sklasyfikować. Kraj produkcji także ma ogromne znaczenie w przypadku zegarków naręcznych. Są kraje, w których zegarmistrzostwo rozwijało się od ponad wieku – wśród nich wyróżniają się Japonia i Szwajcaria. Są też takie, które zajmują się nim od niedawna, zatem nie można oczekiwać, że dorównają jakością i poziomem wykonania mistrzom.
W klasyfikacji szwajcarskich zegarków można wyróżnić dwie główne kategorie: są modele, które są w całości wyprodukowane w tym kraju, i są modele, które są tylko montowane w Szwajcarii – z części częściowo dostarczonych z innych krajów. W pierwszym przypadku zegarek jest oznaczony „Swiss Made”, a zatem posiada szwajcarski mechanizm, został zainstalowany, a także przetestowany w Szwajcarii. W drugim przypadku tarcza lub obudowa ozdobiona jest napisem „Swiss Movement”. Oznacza to, że mechanizm takich zegarków jest montowany i testowany w Szwajcarii, a co najmniej 50% kosztów przeznaczono na produkcję i komponenty w Szwajcarii. Oba rodzaje są uważane za oryginalne szwajcarskie zegarki.
W Szwajcarii wydawane są również certyfikaty COSC (Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres). Instytut Testowania Chronometrów to niezależna organizacja, która potwierdza dokładność ruchu mechanizmów zegarka. Mechanizmy zgodnie ze światowym standardem ISO 3159 przyjętym w 1976 roku mają prawo być nazwane chronometrami, co oznacza, że nie tylko mierzą czas z minimalnym błędem, ale są również w stanie pracować w różnych warunkach temperaturowych i w różnych pozycjach.
Rodzaje zegarków naręcznych dla mężczyzn
Zegarki naręczne różnią się zestawem funkcji, wyglądem zewnętrznym, źródłami fluktuacji oraz sposobem wyświetlania czasu. Dość powszechna klasyfikacja dzieli zegarki męskie na klasyczne, sportowe, złożone, jubilerskie, nurkowe, wojskowe, wyścigowe – w zależności od ich wyglądu i mechanizmu.
Minimalistyczny design i spokojne odcienie to główne cechy zegarków wieczorowych.
Zegarki klasyczne lub wieczorowe wyróżniają się minimalistycznym designem. Najbardziej standardowym wariantem jest model z trzema strzałkami, który może wyświetlać tylko aktualną godzinę. Ale nawet tak prosta konstrukcja może być realizowana z różnymi kalibrami: można umieścić w nim mechanizm kwarcowy, użyć mechanizmu mechanicznego lub mechanicznego z samonawijaniem. Główna różnica między takimi modelami polega na ich unikalnym designie. Marki często używają nietypowego kształtu obudowy zamiast zwykłego okrągłego. Jednak główną cechą tego typu zegarków jest ich dyskretność: nieduża czcionka na tarczy, zgrabne indeksy, skórzany pasek lub cienka metalowa bransoletka, minimum komplikacji, cienka obudowa. Wdzięk, styl i nic więcej.
Zegarek sportowy przeznaczony jest dla osób prowadzących aktywny tryb życia. Takie modele zegarków są przygotowane na różne niecodzienne i ekstremalne przygody: często otrzymają odporne na wstrząsy obudowy, wysoką wodoodporność, skomplikowane funkcje, które pozwalają mierzyć różne inne parametry. Ze względu na tę zaawansowaną funkcjonalność i zwiększone wymagania dotyczące wytrzymałości, większość zegarków sportowych ma stosunkowo duże obudowy. W takich modelach często spotyka się hybrydowe źródła zasilania: na przykład panel słoneczny w zegarku kwarcowym z baterią, który pozwoli naładować zegarek z dala od cywilizacji. Czasami zegarki sportowe mają podwójne rodzaje wskazywania czasu: zarówno wskazówki, jak i elektroniczny ekran.
Wśród zegarków sportowych można wyodrębnić dwie osobne klasy: nurkowe i wyścigowe. Zegarek nurkowy jest przeznaczony do pracy na dużych głębokościach. Grube wodoodporne obudowy są w stanie wytrzymać zanurzenie na setki metrów i momentalne spadki temperatury. Dodatkowo mają one ochronę przed polami elektromagnetycznymi. Zazwyczaj takie zegarki są też wyposażone w dużą koronkę z głębszymi i bardziej szorstkimi szczerbami, dzięki czemu można ją kręcić samodzielnie w rękawiczkach. Często do korony przykręcana jest również osłona, która dodatkowo zabezpiecza mechanizm przed wodą. Główną dodatkową funkcją, która wyróżnia zegarek nurkowy, jest ramka obracająca się w jednym kierunku ze skalą minutową, za pomocą której można obliczyć czas nurkowania, co pozwoli nurkującym wypłynąć na czas. Ponadto najczęściej strzałki i wskaźniki na zegarku nurkowym są podświetlane zestawami luminescencyjnymi, które pozwalają rozróżnić czas nawet na dużej głębokości, gdzie dociera niewielka ilość światła.
Zegarek wyścigowy jest mniej wytrzymały, ale za to dokładniejszy. Jego główną funkcją jest śledzenie czasu okrążenia, dlatego ma on wbudowany chronograf. Ta funkcja umożliwia rejestrację pewnych okresów: sekundowych, minutowych i godzinowych. Funkcje pomiarowe chronografu są niezależne od mechanizmu zegarowego i sterowane oddzielnymi przyciskami na obudowie. W przeciwieństwie do zwykłego stopera, gdy chronograf jest uruchomiony, zegarek nie traci swojej podstawowej funkcji i nadal pokazuje godzinę. Bardziej wyrafinowaną wersją chronografu jest split chronograf, który umożliwia rejestrowanie jednocześnie kilku wydarzeń, które rozpoczęły się w tym samym czasie. Ramka zegarka wyścigowego jest często ozdobiona skalą tachymetru.
Ogromna obudowa i duże liczby to cecha charakterystyczna modeli wojskowych.
Na szczególną uwagę zasługuje zegarek wojskowy. W Polsce popularne są zegarki dowódcze, czyli masywne, ciężkie modele z czytelnym oznaczeniem czasu i grubymi wskazówkami. Pierwotnie zostały zaprojektowane jako wysokiej klasy zegarki dla oficerów, ale obecnie zegarki dowódcze są bardziej popularne. Można je podzielić na kategorie ze względu na ich rozpoznawalny design.
Nie można również pominąć zegarków lotniczych. Modele te nie mają żadnych cech designerskich, poza trójkątem na ramce na godzinie 12. Często spotyka się w nich dodatkową funkcję, taką jak druga strefa czasowa, aby pilot mógł śledzić czas zarówno w początkowym, jak i końcowym punkcie trasy. Ponadto do mechanizmów zegarków lotniczych czasami dodawane są chronografy. Podobnie jak zegarki dowódcze, lotnicze także posiadają duże tarcze z dobrze czytelnymi numerami. Natomiast podobieństwo do zegarka nurkowego jest takie, że zegarek lotniczy ma dużą koronkę nawijającą. Wzięło się to z tego, że pierwsi piloci latali w rękawiczkach.
Zegarki skomplikowane – nazwa mówi sama za siebie – to modele wykorzystujące mechanizmy z różnymi dodatkowymi funkcjami, jak na przykład wyświetlanie fazy księżyca, kalendarz wieczny, tourbillon, repetytor czy inne. Niektóre dodatki poszerzają zestaw funkcji zegarka, inne zaś służą przede wszystkim estetyce. Niektóre mechanizmy są tak profesjonalnie wykonane, że można je nazwać przykładami inżynierii zegarmistrzowskiej.
Zegarki biżuteryjne – analogicznie do poprzedniego rodzaju zegarków – można określić jako przykłady sztuki jubilerskiej. Ich obudowy, elementy, tarcze są często wykonane z metali szlachetnych i ozdobione kamieniami. W designie wykorzystuje się unikalne, rzadkie, czasem nawet zapomniane techniki profesjonalistów oraz niesamowite połączenia materiałów. Bardzo często takie modele są produkowane w limitowanych edycjach, dzięki czemu stają się obiektami do kolekcjonowania.
Z czego wykonany jest zegarek?
Pierwsze zegarki naręczne pojawiły się w 1812 roku i momentalnie zastąpiły one zegarki kieszonkowe. Od tego czasu zasada działania mechanizmu i szczegóły zegarka pozostają praktycznie niezmienione: energia sprężyny napędowej przenoszona jest na wahadło-balans, waha się, zegar idzie. Zmieniają się tylko technologie produkowania poszczególnych elementów. Materiały i konstrukcje stają się coraz bardziej wyrafinowane i dokładniejsze, ale schemat produkcji nowoczesnych zegarków mechaniczne pozostaje niezmienny. Za pomocą koronki nawijającej skręceniu ulega sprężyna w bębnie. Kręcąc się, obraca ona sam bęben, który następnie przenosi obrót na układ kół zębatych. Koła przekazują ruch na mechanizm wyzwalający, który po otrzymaniu impuls przekształca ruch obrotowy kół w ruch oscylacyjny balansu. Częstotliwość balansu decyduje o dokładności ruchu zegarka.
W mechanizmach o nawijaniu ręcznym sprężynę należy dokręcić ręcznie. W mechanizmach samo nawijających czynność tę wykonuje wirnik, który obraca się wskutek tego, że zegarek znajduje się na dłoni, która nieustannie zmienia pozycję w ciągu dnia, a energię swojego obrotu wirnik przekazuje na sprężynę. W mechanizmach kwarcowych źródłem energii jest bateria, która zasila generator kwarcowy. Ponieważ mechanizm kwarcowy zawiera mniej ruchomych części, jest on znacznie bardziej niezawodny.
W zegarach ściennych najczęściej stosuje się układy kwarcowe z dyskretnym lub płynnym ruchem. W pierwszym przypadku strzałka sekundowa wykonuje pełen obrót z przerywanymi ruchami w 60 impulsów, a w drugim – w 360, co wizualnie wygląda praktycznie płynnie. Jednak w modelach wewnętrznych można również znaleźć opcje mechaniczne. Zegary ścienne wymagają znacznie więcej energii, ponieważ same strzałki są większe i cięższe – a zatem odpowiednio mechanizmy muszą być mocniejsze.
Tak więc w przypadku zegarków z długimi strzałkami (ponad pół metra) produkowane są specjalne wzmocnione mechanizmy. Czasami w zegarach domowych zamiast balansu montuje się starożytne wahadło. Jednak nie w każdym mechanizmie tak naprawdę spełnia ono swoje zadanie. Czasami ruchy wahadłowe tego starodawnego elementu stanowią element dekoracyjny. Nie można zapominać o zegarku domowym z kukułką, która powiadamia o nadejściu nowej godziny sygnałem dźwiękowym, któremu czasem towarzyszy ruch jakichś postaci.
